ทำความรู้จักประชากรเฉพาะทั้ง 9 กลุ่ม โดยนับเราด้วยคน

พวกเขา คือ ผู้ไม่มีสัญชาติไทยที่อยู่ระหว่างหางานหรือกำลังทำงานในประเทศไทย หรือเคยหางานหรือเคยทำงานแต่ไม่สามารถทำงานต่อได้และยังอาศัยอยู่ในประเทศไทยโดยรวมถึง ‘ผู้ติดตามแรงงานข้ามชาติ’ หมายถึง ผู้ไม่มีสัญชาติไทยที่อยู่ในภาวะพึ่งพิงแรงงานข้ามชาติในกรณีของการย้ายถิ่น คู่สมรสและเด็กเล็กถือว่าเป็นผู้ติดตาม รวมถึงคู่สมรสโดยพฤตินัยและผู้ที่อยู่ในภาวะพึ่งพิง

พวกเขาคือกลุ่มคนที่โดนอคติจากการที่ไม่ใช่คนไทยมาเสมอ ใครๆ ก็ต่างมองว่าพวกเขาคือแรงงานที่แค่มาหากินในประเทศไทย เมื่อได้อย่างที่ต้องการแล้วก็จะจากไป

แต่มันก็ไม่ใช่แบบนั้นเสมอไป ประชากรข้ามชาติหลายคนหลบหนีเหตุการณ์ความไม่สงบจากบ้านเกิดตัวเอง เพื่อมาหาหนทางเอาดาบหน้าที่นี้ รวมไปถึงการหาอนาคตที่ดีให้กับลูกหลานอีกด้วย แต่มันอาจจะไม่ใช่หนทางที่ราบรื่นสักเท่าไหร่เพราะพวกเขาปลายคนต้องเผชิญกับการเป็นบุคคลที่ไม่สถานะ

‘ไข่’ เด็กหญิงที่เป็นลูกของประชากรข้ามชาติ ก่อนหน้าที่นี้เธอต้องคอยใช้ชีวิตอย่างหลบๆ ซ่อนๆ ที่อำเภอสังขละบุรี จังหวัดกาญจนบุรี เนื่องจากว่าเธอไม่มีบัตรประชาชนและโดนคนแถวบ้านขู่ว่า “ถ้าออกจากหมู่บ้านจะโดนตำรวจจับ” นี่คือเหตุผลที่เธอไม่ออกไปไหนไกลกว่าชุมชนของเธอเลย

ไข่มีแค่รหัส G รหัสสำหรับผู้ที่ไม่มีสถานะทางทะเบียน โดยเด็กๆ ที่มีรหัส G มักจะเป็นเด็กที่ไม่มีสัญชาติไทย เมื่อเด็กๆ เกิดมา ครอบครัวไม่ได้ไปแจ้งเกิด เพราะพ่อแม่บางคนเองก็ยังไม่มีสถานะทางกฎหมายเช่นกัน ทำให้ไม่มีเอกสารไปยืนยันตัวตน ซึ่งเป็นหนึ่งในขั้นตอนการแจ้งเกิดกับเจ้าหน้าที่

สิทธิที่ตามจากการมีรหัส G จะครอบคลุมแค่เรื่องการศึกษาเสียส่วนใหญ่ แต่ไม่ใช่กับการรักษาพยาบาล หรือการเดินทางออกไปข้างนอก ทำให้ทุกครั้งที่ไปหาหมอเธอจะต้องจ่ายค่ารักษาแบบเต็มจำนวน ไม่สามารถเบิกอะไรได้

แต่แล้ววันหนึ่งเธอก็ได้บัตรเลข 0 บัตรสำหรับบุคคลที่ไม่มีสถานะทางทะเบียนราษฎร ไม่มีสัญชาติและยังไม่ได้รับการให้สัญชาติไทย แต่สามารถอาศัยอยู่ในประเทศไทยได้ชั่วคราว อาจจะเป็นบุคคลที่เป็นชนพื้นเมืองดั้งเดิม กลุ่มชาติพันธุ์ ประชากรข้ามชาติ ชนเผ่าต่างๆ ที่ต้องไม่มีจุดยึดโยงกับประเทศอื่นใดแล้วทั้งสิ้น ซึ่งเลขประจำตัวประชาชนของกลุ่มคนที่ใช้บัตรนี้จะมีเลข 13 หลักที่ขึ้นต้นด้วยเลข 0 และหลักที่หกและเจ็ดเป็นเลข 00

ชีวิตของไข่เปลี่ยนไป จากการที่ต้องอยู่แต่บ้าน วันนี้เธอออกไปเที่ยวข้างนอกตามใจอยากได้แล้ว

“หนูไปสังขละบุรี ไปสะพานมอญ อีกอย่างหนึ่งหนูก็กล้าไปโรงพยาบาลด้วย เมื่อก่อนไม่มีบัตรไม่กล้าไปหาหมอ เพราะกลัวเขาไม่รักษาให้ แถมเคยไปแล้วก็แพงมาก ตอนนี้จ่ายแค่ 30 บาทค่ะ” ไข่กล่าว นอกจากจะได้ไปเที่ยว เธอยังรู้ว่าความฝันที่จะเป็นพยาบาลของเธอเริ่มเป็นไปได้มากขึ้น เพราะเธอเริ่มมีสิทธิเหมือนคนอื่นๆ แล้ว (สามารถอ่านเพิ่มเติมได้ที่นี่)

เช่นเดียวกันกับทีมฟุตซอลเด็กติด G ที่มีคริสเตียโน โรดัลโด นักฟุตบอลชื่อดังระดับโลกเป็นต้นแบบ ทำให้เด็กๆ อยากเติบโตไปในแวดวงกีฬา ซึ่งตอนนี้พวกเขาก็ทำได้ดีถึงขั้นคว้าแชมป์การแข่งขัน Street Futsal ในกิจกรรม Olympic Day 2023 ที่จัดโดยคณะกรรมการโอลิมปิกแห่งประเทศไทย ในพระบรมราชูปถัมภ์

“หลังจากมีบัตร เราเห็นได้ชัดเลยคือเด็กมีความมั่นใจมากขึ้น เราพูดกับเด็กๆ ว่า ในอนาคตไม่แน่เด็กๆ อาจจะเปลี่ยนไปมีบัตรไทยเลยก็ได้ และเด็กจะได้ทำสิ่งที่อยากทำแน่นอน คำพูดแบบนี้สร้างกำลังใจให้เขา เขาก็ตั้งใจเรียนมากขึ้น เห็นได้ชัดเลยว่าเขามีความหวังกับอนาคตตัวเองมากยิ่งขึ้น แตกต่างจากเมื่อก่อนที่เด็กๆ มองว่าแค่อ่านออกเขียนได้พอแล้ว สื่อสารให้ไม่โดนหลอกก็พอ”

‘ส้ม’ วันดี มณีมงคลกาญจน์ ผู้รับผิดชอบโครงการแรงงานข้ามชาติ APASS Thailand กล่าว ความฝันและอนาคตของเด็กๆ ประชากรข้ามชาติจากที่เคยเลือนรางก็เริ่มชัดเจนขึ้นได้เพราะมีบัตรยืนยันตัวตน (สามารถอ่านเพิ่มเติมได้ที่นี่)