เราต่างเป็น ‘คนดื้อ’ ไม่ว่าจะเด็กหรือจะแก่ : เข้าใจความต่างของสองวัย ผ่านคำว่า ‘ดื้อ’ จากงานวิจัยศึกษาค่านิยมที่คนแต่ละวัยมีต่อผู้สูงอายุ

จะโตแค่ไหนก็เจอคำว่า ‘ดื้อ’ ได้เหมือนกัน

ใน 1 วันเราทำอะไรกันบ้าง? คำถามมักได้ยินกันบ่อยๆ แต่ถ้าไปถาม อุ๊ย นริมล ปีตะนีละผลิน เราควรจะเปลี่ยนเป็นคำถามว่า “ใน 1 วันมีอะไรที่ทำไม่ได้บ้าง” ดีกว่า

ใครบอกว่าวัยเกษียณน่าเบื่อ สำหรับป้าอุ๊ย วัย 69 ปี นี่เป็นช่วงเวลาที่ทำให้เธอได้สนุกไปกับชีวิต ป้าอุ๊ยชื่นชอบการทำกิจกรรมมาก จะทำจิตอาสา หรือจะออกกำลังกาย ถ้าทำได้ก็อยากจะทำให้หมด ชีวิตของหญิงโสดในช่วงสูงวัยไม่ได้น่ากลัวเสมอไป ป้าอุ๊ยบอกว่า เธอมีเพื่อนจากชมรม มีพี่น้องที่อยู่ใกล้ๆ แค่นี้ก็ไม่เหงาแล้ว

“ตอนแรกเรานึกภาพไม่ออกว่าเราจะเป็นผู้สูงอายุแบบไหน จนพ่อแม่เสีย เราค่อยๆ กลายเป็นคนอายุมากที่สุดของบ้าน เราก็พยายามเป็นคนสูงวัยที่รักษาสุขภาพจะได้เป็นภาระคนอื่นน้อยที่สุด หลักๆ ก็คืออยากเป็นคนสูงวัยที่พึ่งพาตัวเองได้ ซึ่งทุกวันนี้เราก็ทำได้นะ”

ป้าอุ๊ยอยู่ในกลุ่มผู้สูงอายุที่มีความสุขและเต็มที่ไปกับชีวิตบั้นปลาย แต่ก็ไม่ใช่ผู้สูงอายุทุกคนจะทำได้แบบเธอ เพราะบางคนมีโรคประจำตัวมาตั้งแต่เกิด หรือโรคอื่นๆ ที่ตามมากับวัยชรา

การเข้ามาเป็นสมาชิกชมรมผู้สูงอายุ เปิดโอกาสให้ป้าอุ๊ยได้ทำงานและพบปะกับเพื่อนๆ ผู้สูงวัยด้วยกันอย่างหลากหลาย ทำให้เธอเข้าใจเรื่องความเป็นผู้สูงอายุได้มากยิ่งขึ้น เธอเข้าใจดีว่าผู้สูงวัยทุกคนไม่ได้มีกำลังจะลุกขึ้นมาทำกิจกรรมเยอะๆ ได้แบบเธอ ซึ่งเราก็ไม่ควรไปตีตราพวกเขาว่า ขี้เกียจหรือไม่ยอมทำอะไรเลย เพราะการเป็นคนสูงวัยไม่ใช่เรื่องง่าย ข้อจำกัดทางร่างกายและสภาพแวดล้อม ไม่ได้เอื้อให้ทุกคนได้ออกกำลังกาย หรือไปเที่ยวไหนต่อไหนได้ขนาดนั้น

ทัศนคติลบต่อผู้สูงวัยจึงเป็นเรื่องที่เกิดขึ้นได้เสมอ “ป้าว่าเราก็คงต้องมองการกระทำของผู้สูงอายุด้วยแหละ ว่า เป็นแบบที่เขาบอกกันไหม เด็กๆ เขากลัว ไม่อยากอยู่ใกล้ หรือคิดลบกับเราเพราะไปทำอะไรเขาหรือเปล่า ถ้าเราเป็นผู้สูงอายุที่ไม่น่ารัก คนอื่นเขาก็ต้องกลัวเราสิ ซึ่งป้าคิดว่าผู้สูงอายุที่เขาทำตัวดีๆ ก็มีเยอะแยะไปนะ ส่วนที่ไม่น่ารักก็มีอยู่จริง”

โครงการวิจัยฯ จับคู่ชมรมผู้สูงอายุที่ป้าอุ๊ยเป็นสมาชิกอยู่ ไปร่วมกิจกรรมกับเด็กๆ นักเรียน นักศึกษา เพื่อลดช่องว่างระหว่างวัยและเพิ่มประสบการณ์ที่ดีต่อกันอีกด้วย ซึ่งป้าอุ๊ยเองก็เล่าว่า เป็นกิจกรรมที่สนุกดีสำหรับเธอ เพราะปกติไม่ค่อยได้ทำกิจกรรมกับคนที่อายุน้อยกว่าสักเท่าไหร่ สิ่งที่ทั้งผู้สูงอายุและเด็กได้ทำ คือ กิจกรรมสลับกันเป็นผู้นำ เช่น ตอนช่วงเช้าเด็กๆ จะเป็นคนนำเล่นเกม ส่วนช่วงบ่ายก็เป็นผู้ใหญ่สอนเด็กๆ เต้นรำมวย นอกจากจะได้ความสนุก ทั้งเด็กและผู้ใหญ่ยังได้รู้จักกันมากขึ้นอีกด้วย

“ช่วงแรกเด็กเขาดูเกร็งๆ เพราะเราเป็นผู้ใหญ่และวัยห่างกันมาก แต่พอเราค่อยๆ คุยกัน มีให้เขานำกิจกรรม เราก็เริ่มลดกำแพงกันได้มากขึ้น บางอย่างที่เราไม่รู้เด็กๆ ก็จะเป็นคนสอน บางอย่างที่เด็กไม่รู้เราก็จะสอนให้ แลกเปลี่ยนความรู้กันไป”

ช่องว่างระหว่างวัยลดลงได้จากการพูดคุยกัน ทั้งนี้ป้าอุ๊ยเชื่อว่า ทัศนคติด้านลบ หรือพฤติกรรมที่ไม่ดีที่แต่ละวัยประสบมานั้น อาจจะไม่ใช่ตัวตัดสินภาพรวมส่วนใหญ่ได้ ทุกคนย่อมมีเหตุผลของตัวเอง

“การที่เราบอกว่าเด็กสมัยนี้ดื้อกับผู้ใหญ่มันไม่ถูกต้องทั้งหมด เราจะไปตัดสินโดยที่ไม่รู้ว่าเขาเจออะไรมาไม่ได้ เช่น ถ้าเราบอกว่าเด็กคนนี้ดื้อ เราก็ต้องไปดูว่าเขามีเหตุผลอะไรที่เป็นแบบนี้ เขาอาจจะดื้อเพราะเราไปพูดไม่ดีกับเขาก่อนก็ได้”

“ถ้าเราอยากให้เขาทำดีกับเรา เราก็ต้องทำดีกับเขาก่อน” ป้าอุ๊ยทิ้งท้าย นี่เป็นสิ่งที่เธอเชื่อว่าเอามาปรับใช้ได้กับทุกวัย ไม่ว่าจะเป็นผู้สูงอายุ หรือเด็กๆ ก็ตาม