การประชุมห้องย่อยวิชาการในชื่อ “เสรีภาพ ความมั่นคง และความเป็นธรรมของแรงงานโดยไม่แบ่งแยก”นี้ จัดขึ้น เพื่อส่งเสริมและเชื่อมโยงเครือข่ายการสื่อสาร รวมถึงเป็นการทำความเข้าใจร่วมกัน ไม่ว่าจะเป็นแรงงานนอกระบบหรือแรงงานในระบบก็ตาม เราต่างขับเคลื่อนการเปลี่ยนแปลงได้ โดยไม่รอการช่วยเหลือจากภาครัฐเพียงฝ่ายเดียว “เพราะเราเป็นแรงงานของชาติเหมือนกัน”

สถานการณ์ปัญหาแรงงานนอกระบบ เมื่อปัจจุบันเศรษฐกิจในประเทศนั้นย่ำแย่ รวมถึงการจ้างงานไปจนถึงการเข้าถึงระบบสุขภาพนั้น ส่งผลกระทบต่อแรงงานนอกระบบเป็นอย่างยิ่ง จะเห็นได้จากการได้รับออร์เดอร์ในแต่ละวันของไรเดอร์นั้นมีความสำคัญมาก คนที่เข้ามาทำงานใหม่ ๆ ต้องใช้เวลาถึงวันละ 14 ชั่วโมงบนท้องถนน เสี่ยงเกิดอุบัติเหตุ เป็นความเปราะบางอย่างหนึ่งของแรงงานนอกระบบและครอบครัวที่พวกเขาเลี้ยงดู ความพิการหรือการเสียชีวิตนั้นส่งผลกระทบเป็นลูกโซ่ รัฐจึงควรเข้ามาสร้างมาตรการดูแลแรงงานนอกระบบอย่างจริงจัง โดยอาจจะเริ่มต้นจากการรับฟังเสียงของไรเดอร์ อาทิ

เสียงจากไรเดอร์ 1: อยากบอกบริษัทให้เพิ่มค่ารอบสักนิด สำหรับลูกค้าขอเพียงอย่าปลักหมุดผิดก็พอแล้ว 

เสียงจากไรเดอร์ 2: เล่าว่าตนเองเริ่มทำไรเดอร์ตอนโควิด รับออเดอร์แถวบางจากวิ่งไม่ค่อยเป็นเพราะเคยทำเป็นครั้งแรก เกิดเหตุโดนรถชนที่ขา สองเดือนแล้วที่ยังดูแลตัวเองอยู่ อาชีพไรเดอร์เป็นแรงงานนอกระบบ อยากให้มีหน่วยงานรับผิดชอบกับแรงงานแบบเรา  

เสียงจากไรเดอร์ 3: ความกดดันจากการเร่งรีบ พวกเราทำงานอยู่บนท้องถนนไม่รู้เวลาไหนที่เราจะกลับถึงบ้าน  ไหนจะค่าครองชีพที่น้อยและอุบัติเหตุ รวมถึงคนข้างหลังที่ต้องดูแล ไรเดอร์กล่าวว่าตนเองต้องแบกรับความรับผิดชอบจากบริษัท แถมคนวิ่งเยอะขึ้น ออเดอร์น้อยลง การวิ่งงานมากไปอาจนำไปสู่การเสียชีวิต สรุปการทำงานที่ไม่มั่นคง และใช้เวลาทำงานมาก คือภาวะเศรษฐกิจที่คนทำงานต้องเร่งรีบเพื่อความอยู่รอด

เศรษฐกิจไม่ดี ภาวะจ้างงานที่เปลี่ยนไป มีผลต่อเศรษฐกิจอย่างไร กล่าวคือ GDP ของประเทศไทยนั้นอยู่ท้าย ๆ ในอาเซียน การจ้างงานที่มั่นคงให้มีเงินออมบ้างเกษียณอายุแล้วไม่ลำบาก ในขณะที่ปัจจุบันเรียกร้องให้มีการเปลี่ยนแปลงนั้นกับมีการจ้างงานที่เปลี่ยนไป เช่น รับงานจากแอปพลิเคชัน ทำให้เห็นว่าแทนที่จะมั่นคงกับแย่กว่าเดิม เพราะกฎหมายไม่คุ้มครองนี่แหละปัญหา หลายคนบอกความมั่นคงในการทำงานไม่มีเลย เสี่ยงต่ออุบัติเหตุ การจ้างงานลักษณะนี้ลูกจ้างไม่มีความมั่นคง ต้องซื้ออุปกรณ์ในการทำงานเอง เพื่อแข่งขันในการได้ออเดอร์ ไรเดอร์กล่าวว่าขาดทุนไม่รู้จะเรียกร้องอย่างไร เพราะนายจ้างกล่าวเช่นกันว่าขาดทุนเหมือนกัน ไม่สามารถเรียกร้องได้ เพราะเหล่าแรงงานไรเดอร์ไม่ได้อยู่ภายใต้กฎหมาย แรงงานไรเดอร์อยากให้มีความชัดเจนเรื่องการคุ้มครองดูแล นี่คือปัญหาที่สะสมมาตลอดและทำให้คุณภาพแรงงานแย่ลง แรงงานไรเดอร์จำเป็นต้องอยู่ในมาตรา 33 ทุกคนควรได้เสรีภาพ

มูลนิธิขับเคลื่อนแรงงานนอกระบบกล่าวว่า แรงงานที่ไม่อยู่ในระบบ เช่น รับงานทำอยู่ที่บ้านหรือไปรับจ้างที่อื่น ๆ ยกตัวอย่างไรเดอร์ นายจ้างกล่าวไรเดอร์ไม่ใช่แรงงาน เพราะเราเป็นพาร์ทเนอร์กันคือการอยู่ในความสัมพันธ์แปลก ๆ ของระบบแรงงาน รากเหง้าของปัญหาที่แท้จริงคือรัฐไม่จริงจรังในการคุ้มครองแรงงานนอกระบบ กฎหมายไม่ชัดเจนส่วนใหญ่มีแต่ส่งเสริม น้อยมากที่จะมีการคุ้มครอง การที่มีแรงงานนอกระบบเป็นช่องทางในการเพิ่มกำไรให้กับนายจ้าง เพราะไม่ต้องจ่ายอะไรเพิ่มอีกเลย การไม่สร้างความเข้าใจในสังคม เข้าไม่ถึงหลักประกันทางสังคม เรื่องความปลอดภัยในการทำงาน สิทธิที่จะได้กับไม่ได้ การไม่สามารถต่อรองได้ เป็นประเด็นให้ภาครัฐใช้พิจารณา เป็นจุดเริ่มต้นในการแก้ไขปัญหาร่วมกันได้

ปัญหาซักถามระหว่างผู้เข้าร่วมและวิทยากร คืออยากให้ทุกคนมีส่วนร่วมในระบบ พ.ร.บ. แรงงาน และอยากให้มีการปรับเปลี่ยนกองทุน พ.ร.บ. แรงงานรวมถึงประกันสังคมที่ยังแยกกันอยู่มาตราต่าง ๆ ความมั่นคงไม่มี แรงงานนอกระบบไม่สามารถรับสิทธิใด ๆ ได้ กล่าวเพิ่มการเข้าถึงระบบสุขภาพจะเข้าถึงได้อย่างไร การวิ่งเข้าไปสู่ความสัมพันธ์การจ้างงาน ปัญหาคำว่าแรงงานนอกระบบ แรงงานกึ่งอิสระ การไม่ได้รับความคุ้มครองจากอุบัติเหตุหรือไม่สบาย เช่น ถ้าหากลาป่วยได้ก็สามารถลดอุบัติเหตุให้น้อยลงได้ เพราะไม่มีใครฝืนไปทำงาน กล่าวเพิ่มบริษัทควรรับผิดชอบทันทีเมื่อทำการรับลูกจ้างเข้าทำงาน ทั้งการทำประกันสุขภาพหรือประกันสังคมอีกทั้ง พ.ร.บ. ควรบังคับใช้เหมือนกัน ประกันสังคมที่แบ่งเป็นกลุ่ม ๆ ทุกคนควรได้มาตราฐานเดียวกันทั้งการรักษา เงินสมทบที่รัฐให้สรุปควรมีกฎหมายหลายฉบับ หรือควรมีอันเดียวเพื่อความเท่าเทียม

กล่าวสรุปได้ว่า ณ ปัจจุบันมีการจ้างงานที่เปลี่ยนไป เช่น การเป็นพาร์ทเนอร์ที่ไม่ใช่ลูกจ้างนายจ้าง และรากเหง้าของปัญหาก็คือกฎหมาย ถ้ารัฐบาลรับรองกฎหมาย ทางแรงงานก็ไม่จำเป็นต้องมีกฎหมายอื่น ๆ เข้ามา ยกตัวอย่าง ไรเดอร์ออกมาเรียกร้องแต่เรียกร้องกับใครเพราะไม่มีนายจ้าง ไม่สามารถเรียกร้องอะไรได้เลย เพราะไม่ได้อยู่ภายใต้ พ.ร.บ. คุ้มครองแรงงาน ถ้าอยากมีสิทธิควรอยู่ใต้ พ.ร.บ. คุ้มครองแรงงาน

วิทยากรกล่าวเสริมว่าอยากให้แก้กฎหมายแรงงาน ประเทศไทยมีความเลื่อมล้ำสูงและการทำงานหนักที่แทบที่สุดในโลก คนทำงานทุกคนเป็นแรงงานและทุกคนควรมีสิทธิอย่างเสรีภาพการเท่าเทียมกัน รวมถึงทิศทางการสร้างความเข้มแข็งแรงงานนอกระบบ ข้อเสนอ 3 ข้อ 1. ส่งเสริมการรวมกลุ่ม การมีอำนาจการยังไงก็ได้เปรียบในการต่อรอง 2. ยุติการแบ่งแยกแรงงาน แรงงานนอกระบบคือแรงงานที่รองรับความคลุมเครือของกฎหมาย และ 3. การเข้าใจกลวัตรแรงงานของการเปลี่ยนแปลงการจ้างงาน

ทางหน่วยราชการกระทรวงแรงงานกล่าวว่าพยายามทำให้เกิดการรับรองและความคุ้มครองโดยเร็วแล้วเหตุที่มีกฎหมายหลายประเภท เพราะขึ้นอยู่แต่กับละอาชีพเพื่อให้สอดคล้องกับแรงงานของอาชีพนั้น ๆ  เสียงจากวิทยากรสรุปว่าสิ่งที่คาดหวังจากกระทรวงแรงงานคือเป็นเสียงให้กับแรงงาน