ไม่รีบเกษียณ ยังไม่ใกล้ฝั่ง และยังไม่ใช่เวลาพักผ่อน : ข้อเสนอการขยายอายุเกษียณจาก 60 เป็น 65 ต้องมา ในวันที่คนเกิดน้อยกว่าคนตาย

ประชากรไทยตายมากกว่าเกิดมาติดต่อกัน 4 ปี คนรุ่นใหม่มีลูกน้อยลง เราเข้าสู่สังคมสูงวัยแบบสมบูรณ์ (Completed Aged Society) ตั้งแต่ปีที่แล้ว และเตรียมเข้าสู่สังคมสูงวัยแบบสุดยอด (Super Aged Society) ในราว 5 ปีข้างหน้า ขณะที่ปัจจุบันคนไทยที่อายุ 100 ปีขึ้นไปมีจำนวนมากกว่า 45,500 คน อนาคตตัวเลขของคนอายุยืนมีแนวโน้มสูงขึ้นเรื่อยๆ ด้วยความก้าวหน้าทางการแพทย์และเทรนด์การดูแลตัวเองรักษาสุขภาพ
ดังนั้นแนวคิดการขยายอายุเกษียณจาก 60 ปีเป็น 65 ปี จึงหนักแน่นและมีความเป็นไปได้ทั้งในแง่นโยบายและภาคปฏิบัติมากขึ้น

ทั้งนี้มูลนิธิสถาบันวิจัยและพัฒนาผู้สูงอายุไทย (มส.ผส.) ผลักดันและสนับสนุนแนวคิดการขยายอายุเกษียณราชการมาอย่างต่อเนื่องโดยเฉพาะการคงให้แรงงานอยู่ในระบบการจ้างงานไว้ให้นานและไม่ออกจากระบบแรงงานเร็วเกินไป อย่างไรก็ตามการขยายอายุเกษียณไม่อาจทำได้ชั่วข้ามคืน ทั้งการปรับปรุงกฎหมาย ปรับสภาพแวดล้อมการทำงานและการใช้ชีวิตให้เป็นมิตรกับคนทุกวัย ที่สำคัญที่ต้องอาศัยความร่วมมือจากทุกภาคส่วนให้มากคือการปรับทัศนคติต่อคนสูงวัยว่า ยังไม่ใกล้ฝั่งและยังไม่ใช่เวลาพักผ่อน สังคมต้องการประสบการณ์และความเชี่ยวชาญของคนวัยนี้อีกมาก

สอดคล้องกับ แนวคิดเรื่องการขยายอายุการทำงาน เริ่มมาแล้วเป็นเวลานานนับ 10 ปี ถูกกำหนดเป็นยุทธศาสตร์สำคัญในแผนผู้สูงอายุแห่งชาติ และล่าสุดในแผนปฏิบัติการด้านผู้สูงอายุ ฉบับที่ 3 ซึ่งเป็นแผนหลักในการเตรียมการรับมือสังคมสูงวัย กำหนดเป็นยุทธศาสตร์ด้านการส่งเสริมการสร้างหลักประกันรายได้สำหรับผู้สูงอายุ เป็นประเด็นที่มีมติคณะรัฐมนตรีรับรอง ขับเคลื่อนโดยภาครัฐ สนับสนุนโดยภาคเอกชน ที่จะให้ความสำคัญกับการใช้ประสบการณ์ ภูมิปัญญา และทักษะ ของผู้สูงอายุ อันจะเป็นประโยชน์แก่องค์กร

“การเปลี่ยนแปลงอายุเกษียณจาก 60 เป็น 65 ปี ควรเริ่มใช้กับคนรุ่นใหม่ที่เพิ่งเข้าสู่ระบบแรงงาน เพื่อให้พวกเขาทราบล่วงหน้า และ เปลี่ยนจากกฎหมายบำนาญแห่งชาติเป็นการทำแผนงาน” นพ.ภูษิต ประคองสาย มูลนิธิสถาบันวิจัยและพัฒนาผู้สูงอายุไทย (มส.ผส.) เสนอว่าการขยายอายุเกษียณ ควรทำอย่างค่อยเป็นค่อยไป

แทนการบังคับใช้กฎหมาย นพ.ภูษิตเสนอให้ใช้แผนที่นำทาง และแทนที่จะเพิ่มเงินบำนาญเป็น 3,000 บาทถ้วนหน้าทันที นพ.ภูษิต เสนอให้เพิ่มและกำหนดความสำคัญกับผู้สูงอายุที่มีปัญหาสุขภาพก่อน เพื่อการปรับอายุเกษียณจาก 60 เป็น 65 ปีสามารถดำเนินไปได้โดยไม่เกิดความขัดแย้งรุนแรง ควรเริ่มใช้กับคนรุ่นใหม่ที่เพิ่งเข้าสู่ระบบแรงงาน เพื่อให้พวกเขาทราบและเตรียมตัวล่วงหน้า

ซึ่งสามารถทำควบคู่ไปได้กับมาตรการสนับสนุนการจ้างงานผู้สูงอายุและสอดคล้องกับความต้องการการทำงานของผู้สูงอายุที่ต้องการการทำงานที่ยืดหยุ่นคือสามารถจ้างงานเป็นรายวัน/รายชั่วโมงได้ ไม่ต้องเดินทางไกลจากที่อยู่อาศัย ลักษณะงานไม่ซับซ้อน เป็นการทำงานที่ไม่ได้ใช้กำลังมาก โดยนำเทคโนโลยีมาหนุนเสริมการทำงานของผู้สูงอายุ นโยบายภาครัฐจึงควรกำหนดกลุ่มเป้าหมายและค่าอายุเป้าหมายที่ชัดเจนเป็นรูปธรรม และสนับสนุนการจัดการเชิงระบบ ดังนี้

(1) การจัดสร้างระบบข้อมูลและจัดการฐานข้อมูล รวมถึงระบบการจัดหางาน เพื่อสร้างความเชื่อมโยงข้อมูลของผู้สูงอายุ ระหว่างหน่วยงานภาครัฐและภาคเอกชน โดยจัดระบบลงทะเบียน มีข้อมูลศักยภาพ ความรู้ความชำนาญ และสถานะสุขภาพ สำหรับผู้สูงอายุทั้งในระบบการจ้างงานและแรงงานอิสระ รวมถึงบูรณาการระบบสวัสดิการที่ผู้สูงอายุได้รับ ในเบื้องต้นเพื่อให้ผู้สูงอายุได้รับสวัสดิการและความช่วยเหลืออื่นได้อย่างเหมาะสม และเพื่อให้สามารถจับคู่ จัดสรรงานได้อย่างตรงตามเป้าหมายของทั้งนายจ้างและลูกจ้างสูงอายุ

(2) แก้ไขกฎหมายประกันสังคม โดยขยายอายุการเกิดสิทธิประโยชน์ประกันสังคม ตั้งแต่ 55 ปีขึ้นไป โดยเฉพาะแก้ไขประเด็นเงื่อนไขการรับสิทธิบำนาญ ให้สามารถเลือกรับสิทธิบำนาญทั้งหมดหรือบางส่วนและทำงานต่อเนื่องต่อไปได้ รวมถึงการเป็นผู้ประกันตนที่จะได้รับการคุ้มครองชดเชยรายวันเมื่อเจ็บป่วย ให้เป็นทำนองเดียวกับผู้ประกันตนที่ไม่ใช่แรงงานสูงอายุ

(3) สร้างแรงจูงใจให้สถานประกอบการเพื่อจ้างแรงงานสูงอายุ เช่น มาตรการทางภาษี เงินอุดหนุน หรือผลประโยชน์อื่นแก่นายจ้างที่สนับสนุนการทำงานหรือการจ้างงานแรงงานสูงอายุ เช่น ปรับสภาพการทำงานและสภาพแวดล้อมในการทำงานให้เหมาะกับผู้สูงอายุ กำหนดมาตรการเตรียมพัฒนาศักยภาพ (upskills, reskills) แรงงานสูงอายุ หรือการเตรียมพร้อมสำหรับแรงงานที่จะสูงอายุในองค์กรให้สามารถพัฒนาศักยภาพและทำงานตามมาตรฐานแรงงานได้ ชะลอการออกจากระบบ

(4) จัดฝึกอบรมเพื่อเตรียมความพร้อมแก่แรงงานสู่การเป็นแรงงานสูงอายุ และการเข้าสู่สังคมสูงวัย ยกระดับทักษะให้มีฝีมือในการประกอบอาชีพและทักษะการทำงานยุคใหม่ แทนทักษะการทำงานแบบเดิม