สำรวจทัศนคติสังคมไทย สู่ข้อเสนอเชิงนโยบายเพื่อคุ้มครองผู้สูงอายุ

เมื่อสังคมไทยก้าวเข้าสู่สังคมสูงวัยอย่างเต็มรูปแบบ สิ่งที่ผู้สูงวัยต้องเตรียมเผชิญเมื่อเข้าสู่การเปลี่ยนผ่านของช่วยวัยคือ การไม่ได้รับการยอมรับนับถือ การถูกเลือกปฏิบัติ ถูกด้อยค่า หรือถูกลดความสำคัญลง

สถานการณ์เช่นนี้ส่งผลให้ผู้สูงอายุกลายเป็นกลุ่มเปราะบางในสังคมที่จำเป็นต้องได้รับการคุ้มครองและปฏิบัติอย่างเหมาะสม ควบคู่ไปกับภารกิจการส่งเสริมค่านิยมที่คนในสังคมมีต่อผู้สูงอายุให้ไปในทางที่ดีขึ้น

จากผลการศึกษา ‘ทัศนคติ การปฏิบัติ และตัวแบบในการส่งเสริมค่านิยมที่เกี่ยวข้องกับผู้สูงอายุในสังคมไทย’ ของ รองศาสตราจารย์ ดร.วรรณลักษณ์ เมียนเกิด อาจารย์คณะสังคมสงเคราะห์ศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ ระบุผลการศึกษาด้านค่านิยมของกลุ่มคนหลากหลายช่วงวัย พบว่า ทุกช่วงวัยมีทัศนคติเชิงบวกในการแสดงความกตัญญูต่อผู้สูงอายุ แต่อีกด้านหนึ่งก็พบทัศนคติเชิงลบอยู่ โดยสาเหตุและผลกระทบอันเนื่องมาจากความเสื่อมถอยของค่านิยมที่เกี่ยวข้องกับผู้สูงอายุ มีดังนี้

สาเหตุ

1. การรับวัฒนธรรมและแนวคิดทางตะวันตกมาใช้
2. การเปลี่ยนแปลงโครงสร้างครอบครัวและรูปแบบการเลี้ยงดู
3. เทคโนโลยีและการสื่อสาร
4. การงานและเศรษฐกิจ
5. ความเจริญและสิ่งอำนวยความสะดวก (ความเป็นเมือง)
6. การไม่เท่าทัน/ไม่พร้อมรับมือกับการเปลี่ยนแปลง

ผลกระทบ

1. ความห่างเหินจนไม่เข้าใจกันของคนต่างวัย
2. การรังเกียจและเลือกปฏิบัติ
3. ไม่เคารพนับถือ ก้าวร้าว
4. การทอดทิ้งผู้สูงอายุ ขาดความใส่ใจ
5. การหลอกลวงเอาทรัพย์สินเงินทองจากผู้สูงอายุ
6. การทำร้ายผู้สูงอายุ

ส่งเสริมค่านิยมเชิงบวกต่อผู้สูงวัย

ด้วยสาเหตุและผลกระทบดังกล่าว รศ.ดร.วรรณลักษณ์ จึงได้นำเสนอข้อเสนอแนะเชิงนโยบายที่จะช่วยส่งเสริมค่านิยมที่คนวัยอื่นๆ มีต่อผู้สูงอายุ เพื่อให้ได้รับการปฏิบัติจากคนในสังคมอย่างเหมาะสม และทำให้ผู้สูงอายุรู้สึกถึงคุณค่าในตัวเอง

• ภาครัฐควรทบทวนและมีกลไกในการส่งเสริมค่านิยมที่เกี่ยวกับผู้สูงอายุให้ทันสมัย
• ควรมีนโยบายการส่งเสริมการยอมรับความแตกต่างและอยู่ร่วมกันอย่างเท่าเทียม
• ควรบูรณาการหน่วยงาน/องค์กรภาครัฐ เอกชน ท้องถิ่น และภาคประชาชน ร่วมกันขับเคลื่อนกิจกรรมร่วมกันของบุคคล 3 ช่วงวัย เพื่อสร้างความเข้มแข็งและความอบอุ่นในครอบครัว
• ควรมีนวัตกรรมเพื่อสร้างความเข้าใจความเป็นผู้สูงอายุได้ในลักษณะเชิงประจักษ์แก่กลุ่มช่วงวัยต่างๆ (เจเนอเรชัน X Y Z)
• ควรส่งเสริมการสร้างระบบการคุ้มครองและเฝ้าระวังมิให้ผู้สูงอายุถูกปฏิบัติอย่างไม่เหมาะสมและถูกทอดทิ้ง

ที่มา:

‘ทัศนคติ การปฏิบัติ และตัวแบบในการส่งเสริมค่านิยมที่เกี่ยวข้องกับผู้สูงอายุในสังคมไทย’ โดย รศ.ดร.วรรณลักษณ์ เมียนเกิด อาจารย์คณะสังคมสงเคราะห์ศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ นำเสนอในการประชุมเพื่อคืนข้อมูลและวิพากษ์ผลการศึกษาสู่การพัฒนาตัวแบบในการปฏิบัติและคุ้มครองผู้สูงอายุ เมื่อวันที่ 23 พฤษภาคม 2566