“ยังไงก็มีบ้านให้กลับ” 12 ปีหลังการรื้อฟื้นประเพณีผู่ : รับลูกสาวม้งกลับบ้าน

รื้อฟื้นเพื่อดึงคุณค่าของลูกสาวกลับมา

โครงการรับลูกสาวกลับบ้านมุ่งทำความเข้าใจกับครอบครัวชาวม้งใน 13 จังหวัดภาคเหนือว่าลูกสาวไม่ใช่เพียงผู้มาเยือน แต่เป็นคนในครอบครัว หากสะใภ้ม้งประสบปัญหาจนไม่สามารถอยู่กับครอบครัวสามีได้ พวกเธอยังสามารถกลับคืนสู่ครอบครัวเดิมได้ รวมถึงให้ความสำคัญกับการทำงานร่วมกับผู้นำในชุมชนให้เริ่มมองเห็นชีวิตและความเป็นมนุษย์ของผู้หญิงม้ง จนผู้นำหลายๆ คนมองเห็นว่า ความเชื่อเดิมที่ถูกส่งต่อมายาวนานจำเป็นต้องปรับเปลี่ยน

การรื้อฟื้นประเพณีผู่จึงไม่ใช่ ไม่ใช่แค่การกลับมาทำพิธีกรรม แต่เป็นการคืนศักดิ์ศรีและคุณค่าให้ผู้หญิงม้งในชุมชน

“เป้าหมายของเราคือต้องการให้ผู้หญิงกลับมาสู่อ้อมกอดพ่อแม่ด้วยความรักโดยไม่ต้องมีน้ำตาแล้ว ไม่ต้องกลัวว่ากลับมาแล้วจะไม่มีที่อยู่ พ่อแม่จะไม่รับ พิธีกรรมที่รื้อฟื้น ต้องการให้ผู้หญิงกลับมาด้วยความภาคภูมิใจว่าฉันน่ะกลับมาเป็นลูกสาวพ่อแม่เหมือนเดิมแล้ว”

ในช่วงต้น แน่งน้อยบอกว่าเงินทุนสนับสนุนจากโครงการฯ ถูกนำไปใช้ในขั้นตอนต่างๆ ตั้งแต่การประสานงานกับผู้ใหญ่ในชุมชน การช่วยเหลือค่าใช้จ่ายสำหรับผู้หญิงที่หย่าร้างที่ไม่มีเงินทำพิธี ไปจนถึงค่าเดินทางเพื่อติดตามชีวิตหลังจากเข้าร่วมพิธีแล้ว

“ถึงแม้เงินทุนจะหมดไปแล้ว แต่เราก็เริ่มต้นและวางรากฐานบางอย่างที่สืบเนื่องมาจนถึงวันนี้ ทุกวันนี้ผู้หญิงที่หย่าร้างสามารถกลับบ้านได้โดยไม่ต้องกลัวแล้ว อย่างในบางตระกูล เช่น แซ่มัว และแซ่ว่าง ที่นำพิธีนี้มาใช้กันทั้งโลก ทำให้ผู้หญิงที่หย่าร้างสามารถดูแลพ่อแม่ได้ ซึ่งแตกต่างจากในอดีตที่ผู้หญิงมักจะเอาตัวรอดคนเดียว”

การรื้อฟื้นประเพณีนี้ยังส่งผลกระทบในวงกว้าง ทำให้ผู้ชายในชุมชนเริ่มให้ความเกรงใจและเคารพผู้หญิงมากขึ้น ส่งผลให้ปัญหาความรุนแรงในครอบครัวลดลงอย่างชัดเจน และครอบครัวมีความสุขมากขึ้น
การได้กลับมาเป็นลูกสาวของบ้านอีกครั้ง ส่งผลต่อพ่อแม่ด้วย

“พ่อกับแม่เนี่ยเขาก็รักลูกสาวของเขามาก แต่แคร์เรื่องตระกูลเขาก็เลยไม่กล้าอ้าปาก ลึกๆ แล้วพอลูกกลับมา เขาก็ดีใจมากแล้วลูกสาวก็ดีใจว่าฉันยังเป็นลูกสาวตระกูลนี้อยู่นะ”

เปรียบเทียบกับตอนที่ยังไม่มีการรื้อฟื้นพิธี แน่งน้อยเล่า ลูกสาวจะไม่ได้ดูแลพ่อแม่เลย แต่ตอนนี้ลูกสาวกลับมาเป็นฝ่ายดูแลพ่อแม่ ทุกคนในครอบครัวดีใจมาก
และสถิติการเป็นเมียน้อยลดลงอย่างมาก เพราะสะใภ้ที่ตัดสินใจหย่ามีบ้านให้กลับและพ่อแม่เองก็มั่นใจว่าเมื่อลูกสาวผ่านพิธีผู่แล้วบรรพชนที่ล่วงลับไปก็นับกลับมาเป็นแซ่เดียวกันเหมือนเดิม

นับตั้งแต่รื้อฟื้นมามีลูกสาวม้งเข้าพิธีผู่ 200-300 คนแล้ว ยังไม่รวมช่วงที่โครงการฯ ยังดำเนินอยู่ มีผู้นำสตรีม้งจากประเทศเพื่อนบ้าน ได้แก่ ลาว เวียดนาม และจีน และผู้นำสตรีชาวม้งอพยพในสหรัฐอเมริกา ที่ทราบข่าวเกี่ยวกับการฟื้นฟูพิธีรับลูกสาวกลับบ้านในประเทศไทย จึงติดต่อมายังเครือข่ายสตรีม้งในประเทศไทยขอมาศึกษาดูงานและเรียนรู้แนวคิดการสร้างการเปลี่ยนแปลงดังกล่าว โดยมีเป้าหมายที่จะนำไปประยุกต์ใช้กับชุมชนม้งในประเทศของตนด้วย

การมีบ้านให้กลับ ไม่เพียงส่งผลทางใจต่อครอบครัวแต่เมื่อเวลาเปลี่ยนไป ผู้หญิงม้งได้รับการศึกษา มีหน้าที่การงานเลี้ยงตัวเองและครอบครัวได้ การเลิกราแล้วกลับไปใช้แซ่เดิมได้ ส่งผลดีอีกหลายด้าน โดยเฉพาะเศรษฐกิจ

“เดิมหลายคนต้องเปลี่ยนศาสนา บางคนมีบ้านมีไร่มีสวนก็ต้องขายแล้วย้ายไปอยู่ในเมือง หรือรายที่เป็นข้าราชการก็ต้องทำเรื่องย้าย ไม่กลับมาอยู่ชุมชน เพราะกลับบ้านพ่อแม่ไม่ได้ แต่พอมีพิธีผู่ เขาหย่าเสร็จก็ไม่ต้องย้ายไปไหน อยู่ทำงานในบ้านของเขา หลายคนมีความสามารถ บางคนเก่งเรื่องการพัฒนาก็มาพัฒนาชุมชนตัวเอง”

มันจึงไม่ได้เป็นเรื่องแค่เลี้ยงตัวเอง เลี้ยงครอบครัว แต่ผู้หญิงม้งที่หย่าแล้วก็กลับมาอยู่และพัฒนา มีตัวตนและมีคุณค่าสำหรับชุมชนในปัจจุบัน