“สมรสเท่าเทียมผ่านแล้วนะ แต่…” สังคมที่ยอมรับ LGBTIQNA+ ทำไมบางข้อแม้ยังมีแต่เสมอ

ทุกคนคงอยู่ในช่วงดีใจที่ประเทศไทยไปข้างหน้าได้อีกก้าว เมื่อพระราชบัญญัติ (พ.ร.บ.) แก้ไขเพิ่มเติมประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ หรือร่างกฎหมายสมรสเท่าเทียม ได้รับการลงมติเห็นชอบโดยวุฒิสภาเป็นที่เรียบร้อยและกำลังถูกบังคับใช้จริงภายใน 120 ภายหลังจากประกาศลงราชกิจจานุเบกษา

ที่สำคัญประเทศไทยเป็นประเทศแรกในภูมิภาคอาเซียนที่มีกฎหมายจดทะเบียนสมรสสำหรับทุกเพศได้ แน่นอนว่ากลุ่มผู้มีความหลากหลายทางเพศเองก็ย่อมรู้สึกได้รับการยอมรับในสังคมมากขึ้นอีกด้วย

ในเมื่อกฎหมายก็เตรียมโอบกอดความหลากหลายมากขึ้นแล้ว แต่เมื่อกลับไปสำรวจทัศนคติหรือพฤติกรรมของคนในสังคม ยังพบว่าภายใต้ความเปิดกว้างต่อความหลากหลาย แต่กลับมีอคติอ ที่มาในรูปของ ‘ข้อแม้’ หรือ ‘เงื่อนไข’ ในความหลากหลายนี้อยู่

“เราอยากเป็นเพื่อนกับ LGBTIQNA+ นะ เพราะพวกเขาตลก”

“เป็นทอมหรอ อย่ามาชอบเรานะ”

“เป็นเพศอะไรก็ได้ ขอให้เป็นคนดีก็พอ”

ฟังเผินๆ อาจไม่มีอะไร แต่สงสัยกันไหม ทำไมการเปิดว่าตัวเองไม่ใช่หญิงหรือชายตามกรอบสังคมกำหนด มักพ่วงมากับการแบกรับหน้าที่ ‘คนดี’ เข้ามาด้วยทั้งๆ ที่ตอนเราเกิดมาเป็นชายหรือหญิง ก็ไม่มีใครขอให้เป็นคนดี แต่กับคนที่มีความหลากหลายทางเพศ การเป็นคนดีเป็นสิ่งที่ต้องมีหรือต้องเป็นด้วย

นั่นเพราะสิ่งที่ LGBTIQNA+ ยังหนีไม่พ้นก็คือการเหมารวม ทั้งในแง่ลบและในแง่บวก ถึงแม้จะเป็นการเหมารวมที่ดูแล้วเหมือนเป็นแง่บวกแต่ก็สร้างความเข้าใจผิดๆ ได้ เช่น การมองว่า LGBTIQNA+ เป็นคนตลก มีสีสัน อยู่ด้วยแล้วไม่เบื่อ ความคิดเหล่านี้ทำให้ LGBTIQNA+ ที่มีนิสัยหรือพฤติกรรมแตกต่างไปจากนี้มักถูกตั้งคำถามว่าทำไมเขาถึงไม่เหมือนคนอื่นๆ

การมีอัตลักษณ์ทางเพศหรือรสนิยมทางเพศที่แตกต่างจากขนบธรรมเนียมของสังคมก็เหมือนเป็นการฉีกกล่องเพศที่เคยจำกัดตัวตนของพวกเขาไว้ แต่การเหมารวมแบบนี้เป็นการผลักพวกเขาลง ‘กล่อง’ ความคิดแบบเดิมอีกครั้ง

“การจัดคนลงกล่องเพศมันอาจไม่มีปัญหาเท่าไหร่ แต่ปัญหาอยู่ที่ว่าเราปฏิบัติกับคนที่อยู่ในกล่องๆ นั้นอย่างไร นั่นแหละคือสิ่งที่ทำให้เกิดความไม่เท่าเทียม”

คือคำพูดของ  ผศ.สกล โสภิตอาชาศักดิ์ จากคณะวิทยาการการเรียนรู้และศึกษาศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ ผ่านรายการสารคดี ถอดรื้ออคติต่อ ‘ผู้มีความหลากหลายทางเพศ’: A Documentary Series EP2 Cheers!, Queer! และเป็นหนึ่งในทีมวิจัย งานวิจัยในโครงการสร้างสังคม DEE (Diversity, Equity and  Empathy) ซึ่งศึกษาสถานการณ์อคติต่อกลุ่มเปราะบางและสื่อสารเพื่อสร้างความตระหนักรู้ของสังคมที่ได้รับการสนับสนุนโดย สำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.) สำนัก 9 

อ.สกล เชื่อว่าการให้คำนิยามกับเพศถือเป็นเรื่องธรรมชาติของมนุษย์ที่มีไว้เพื่อรู้ว่าตัวเองเป็นใครและอีกคนเป็นใคร แต่สิ่งที่เกิดขึ้นตามมาคือการที่แต่ละคนเลือกปฏิบัติต่อชื่อตามกล่องนั้นไม่เหมือนกัน

งานวิจัยชิ้นนี้พาเราไปทบทวนกันอีกครั้งว่าที่ผ่านมาเราเผลอปฏิบัติกับความหลากหลายแตกต่างไปหรือเปล่า และในภาพใหญ่ที่เรียกว่าเปิดกว้าง เอาเข้าจริงแล้วมันยังซ่อนเนื้อในที่เต็มไปด้วยคำว่าแต่