“ที่นี่ไม่มีการแบ่งแยก ไม่ว่าคุณจะเป็นใครมาจากไหนก็ตาม” คุยกับล่ามคนหูหนวกประจำคลินิก SWING THAILAND เพราะการมีสุขภาวะทางเพศที่ดีเป็นเรื่องที่ทุกคนควรเข้าถึงได้

การสื่อสาร ยังเป็นอุปสรรคสำคัญที่ทำให้คนหูหนวกเข้าไม่ถึงระบบบริการสุขภาพ

“ปัญหาของคนหูหนวกคือการสื่อสาร เหมือนเวลาเราไปต่างประเทศ เขาพูดภาษาอะไรเราแทบจะฟังไม่รู้เรื่องเลย จะไปติดต่อราชการหรือไปโรงพยาบาลอะไรก็ไปไม่ถูก ชีวิตของคนหูหนวกก็จะอารมณ์ประมาณนี้เลย ถึงจะมีศูนย์บริการถ่ายทอดการสื่อสารแห่งประเทศไทย (TTRS) มันก็ช่วยได้บ้าง แต่ว่าการสื่อสารก็ยังเป็นเรื่องที่ยากอยู่”

ตัวแบงค์มีโอกาสเข้ารับการผ่าตัดเพื่อติดตั้งเครื่องช่วยฟัง แม้มันจะไม่ได้ทำให้เขาได้ยิน 100% แต่ก็ทำให้การใช้ชีวิตที่ประเทศนี้ดีกว่าคนหูหนวกอื่นๆ เพราะมันทำให้เขาพอฟังและสื่อสารได้

ภาษามือเป็นเครื่องมือหลักที่ใช้ในการสื่อสารของคนหูหนวก แต่ก็มีหลากหลายตามท้องถิ่นของคนใช้ เหมือนภาษาอื่นๆ แบงค์ยกตัวอย่างว่าในไทยจะมีภาษามืออีสาน ภาษามือเหนือ ภาษามือใต้ ฯลฯ ‘ภาพ’ เลยกลายเป็นวิธีที่คนหูหนวกสื่อสาร 

“เวลาติดต่อราชการเราไม่รู้ว่าต้องทำยังไง ไม่ค่อยมีคู่มือแนะแนวทางบอกเลย แล้วทางรัฐเองก็ไม่มีการรองรับคนหูหนวก เจ้าหน้าที่บางคนเข้าใจว่า แค่เขียนก็จบแล้ว แต่จริงๆ ไม่ใช่ การเขียนอ่านมันไม่สร้างความเข้าใจให้กับคนหูหนวกได้ทุกคน”

‘เจ้าหน้าที่ใช้คําว่า “เป็นใบ้” ซึ่งเป็นคําที่ไม่สุภาพ อยากให้เปลี่ยนเป็นคําว่า “พูดไม่ได้” ’

เหตุการณ์หนึ่งที่คนหูหนวกอาจเจอเมื่อใช้บริการโรงพยาบาลรัฐ ตัวเลือกที่หลายคนเลือกเพราะค่าใช้จ่ายถูก หรือใช้สิทธิ์ต่างๆ ที่มีได้ แต่ประสบการณ์ที่เจอก็ทำให้ถ้าเลือกได้ก็อยากเลี่ยงไปใช้ที่อื่นแทน

จากการสอบถามข้อมูลของคนหูหนวกที่มาใช้บริการที่สวิงถึงประสบการณ์ใช้บริการโรงพยาบาลรัฐ มีหลากหลายคำตอบ เช่นว่าขั้นตอนเรียกคิว ส่วนใหญ่จะใช้การพูดเพื่อบอก ซึ่งคนหูหนวกไม่สามารถรับรู้ได้ อาจพลาดโอกาสในการใช้บริการ บางโรงพยาบาลไม่มีล่ามภาษามือบริการ คุยกับหมอหรือพยาบาลยากขึ้น

นี่ก็เป็นเหตุผลหนึ่งที่คนหูหนวกบางส่วนเลือกจะไปคลินิก ที่ทำให้สบายใจที่จะเข้าไปใช้บริการ หรือซื้อยาออนไลน์แทน

ถ้าใครอยากสื่อสาร หรือเห็นว่าคนหูหนวกต้องการความช่วยเหลือ แล้วอยากเข้าไปช่วย แบงค์แนะนำไว้ว่า “ถ้าจะเขียนค่อนข้างยาก เพราะบางคำศัพท์เข้าใจยาก คนหูหนวกอาจจะไม่รู้ ยกตัวอย่างเช่น จะคุยกับคนหูหนวกว่าพรุ่งนี้เจอกัน 10 โมง เขียนบอกเขาเข้าใจนะ แต่ถ้าเป็นประโยคที่ยาวๆ ละเอียดหน่อย เขาจะไม่เข้าใจ ไวยากรณ์ของคนหูหนวกมีการสลับคำกัน เช่น คนหูดีพูดว่า ‘เรากินข้าว’ แต่ภาษามือจะเป็นภาพประมาณว่า ข้าว ฉัน กิน เพราะฉะนั้นเราเลยบอกว่าเกิดความสับสนได้ง่าย เพราะมีการสลับคำกัน

“แต่ถ้าจำเป็นต้องเขียนก็เลือกเป็นคำๆ ที่เข้าใจง่ายๆ แต่จริงๆ ถ้าเราใช้ใจในการสื่อสาร มันไม่ต้องอะไรมากมาย ใจเรามันจะบอกเองว่าต้องยังไงบ้าง”

ที่สวิงนอกจากมีล่ามภาษามือบริการให้คนหูหนวกแล้ว มีการจัดกิจกรรมเพื่อส่งต่อข้อมูลที่จำเป็นสำหรับคนหูหนวกในการเข้าใช้บริการสุขภาพ อย่างทำพจนานุกรมรวบรวมคำศัพท์ทางการแพทย์ฉบับภาษามือ เพื่อให้คนที่สนใจได้เรียนรู้และนำไปใช้สื่อสารกัน มีระบบล่ามภาษามือบริการสำหรับคนหูหนวกที่ต้องการไปใช้บริการศูนย์สุขภาพที่อื่นๆ ทั้งไปด้วยกันและในรูปแบบออนไลน์